VEELSEGGENDE & INSIGGEWENDE KOMMENTAAR

JimmyGiro

15 Mar, 2012 - 9:35 pm

.
@ AmanfromMars
.
What you report may have been true in 1995, but in 1996, Google was conceived in a PhD research project. From that point on, the internet had a black-hole to contend with; for most of the information to be found – or not found – goes through this hub. Who ever controls this hub, will control the ‘bias’ of most of the millions of searches each hour.
.
Try this experiment: type in a google search “fat ma”. You should notice, if you have predictive text, the choice ‘fat man’. Now try the same experiment with “fat wo”; you will have no predictive text, as it would have to be politically incorrect with ‘fat woman’. Although a trivial example, the fact that it can make any political decision, should raise eyebrows.

Candle Power

17 Mar, 2012 - 5:33 am

Google is an Israeli company. Mossad + NSA provided US tax-payer’s dollars for the start-up and operational funding for and run google as an intelligence gathering oeration, it’s their creation as was yahoo; youtube, once not part of google, they acquired long ago too. All competitor search engines wilted, became ineffectual and died, many of the alternatives left simply search google in the background and substitute their sponsor’s advertisement results, rarely relevant to your search, plus the obfuscated google search results. It’s long been known that these not-so secret organisations are gatekeepers and censors for the internet and their control has been TOTAL since 2003, the common social media sites are another arm. The internet still has great potential but for the masses is as revoltingly rotten, manipulated and controlled as the mainstream press/tv so blatantly are
.
All MS products are riddled with intentional back doors, and is anyone surprised by this – no – but still they use them. Technology hasn’t liberated us, its enslaved us.
.
Lone voices grumbling on obscure blogs, Craig is tolerated as he’s helpless and ineffectual. The marching morons can’t ever be reached, are nevertheless content with their vacuous lot, are rewarded for their thickness and compliance, they breed; they’ll swallow anything. Where will it end? Human extinction I think, and we deserve it.

OPE BRIEF

(Byna sê ek:) My beste Frik

Dit lyk half of jou ...maar indien ek jou begin irriteer ...ens., eintlik op mý van toepassing is.

Natuurlik sou ek, nés jy, ...so ‘n regte braaivleis gesprek storie [...] wou aanknoop…, maar ek is bevrees dat daar  bepaalde, voorafgaande ritueeltjies is waaraan ons nie kan ontsnap nie.

Afrikanermitologies het ons gereeld by my oorlede Pa se neef, Oom Hannes Potgieter, op sy skaapplaas in die Groot Karoo, so 'n vyftien kilometer buite Hanover, gaan kuier.

Lamtyd het ook gepaard gegaan met daardie ander ritueel waarvolgens die ramlammertjies gesny/besny is: Oom Hannes hou die manlike lammetjie wat jy vir hom bring so vóór hom vas met die vier beentjies en kwesbare pensie vorentoe en die juweelsakkie effens boontoe en dan, met 'n enkel swiep, soos 'n geelslang wat pik, lem hy die bodempie van die skapie se twaksakkie weg met sy Josef Rotkjerf, peul die onskuldige twee peertjies tussen duim en voorvinger uit, wat deur die diensdoende handlanger tussen voortanne vasgeklem en uitgepluk word onder begeleiding van 'n laaste, wanhopige, manlike blêr, wat oor 'n stokstywe, rosige tongetjie uit die lam se keeltjie ontsnap.

Elke dag het ek iets meer te hore gekom van die klein prinsie se planeet, sy vertrek daarvandaan en sy reis hierheen. Dit het stadig gegaan, soos dit hom terloops te binne geskiet het.

So hoor ek toe op die derde dag van die drama van die kremetartbome.

Hierdie keer was dit weer aan die skaap te danke, want opeens, asof hy skielik begin twyfel het, vra die prinsie aan my: "Dis waar, né, dat skape bossies vreet?"

"Ja, dis waar."

"Dis goed, hoor!"

Ek het nie verstaan waarom dit so belangrik was dat skape bossies moet vreet nie. Maar die prinsie voeg by: "Dan sal hulle mos kremetartbome ook vreet?"

Hierop antwoord ek dat kremetartbome nie klein bossies is nie, maar bome wat so groot soos kerke is, dat al sou hy 'n trop olifante saam met hom terugneem, hulle nie eens een enkele kremetart sou baasraak nie.

Die gedagte aan 'n trop olifante laat die prinsie skaterlag: "Hulle sal op mekaar se rûe moet staan..."

Maar toe merk hy verstandig op: "Voordat die kremetarte groot word, moet hulle tog eers klein wees."

"Dis reg. Maar waarom wil jy hê dat jou skape die klein kremetartboompies moet opvreet?"

Hy antwoord:"Nou toe nou," asof ek dít darem behoort te weet. Ek moes baie hard dink om dit self uit te lê.

Inderdaad staan die saak so: Op die planeet van die klein prinsie, soos op alle planete, is daar goeie plante en slegte plante. En gevolglik goeie saad van goeie plante, en slegte saad van slegte plante. Maar die saadjies is onsigbaar. Hulle slaap diep onder in die aarde totdat een van hulle op 'n goeie dag dit in sy kop kry om wakker te word. Dan rek hy hom uit en stoot bedees 'n fraai, onskuldige takkie na die son toe.

As dit 'n takkie van 'n roosboom of radys is, kan 'n mens hom maar laat staan om te groei soos hy lus kry. Maar as dit 'n slegte plant is, moet jy hom uitruk sodra jy hom herken. Wel, op die planeet waar die klein prinsie gewoon het, was daar verskriklike sade - die sade van die kremetartboom. En 'n kremetartboom is 'n ding wat 'n mens betyds moet kortvat anders raak jy nooit weer van hom ontslae nie. Hy neem die hele planeet in. Hy deurboor dit met sy wortels. En as die planeet te klein is, en as daar te veel kremetartbome is, klowe hulle dit uitmekaar.

"Dit is net 'n saak van dissipline," het die klein prinsie later aan my gesê. "Nadat jy jouself soggens gewas en opgeknap het, moet jy ook jou planeet sorgvuldig aan kant maak. Jy moet 'n gewoonte daarvan maak om gereeld die klein kremetartboompies uit te trek, net sodra jy hulle kan onderskei van die roosboompies waarna hulle so baie lyk wanneer hulle nog jonk is. Dis 'n vervelige maar maklike werk.

...want dis die klein jakkalsies wat die wingerde verniel...

NOGMAALS

Telegraph.co.uk

EU accused of hypocrisy for £1 billion in arms sales to Greece

European Union countries have been accused of hypocrisy over imposing savage austerity measures on Greece while at the same time selling the highly indebted country over £1 billion of arms.

By Bruno Waterfield, Brussels

8:00AM GMT 08 Mar 2012

New official figures show that bailouts and an EU austerity programme aimed at reducing Greek living standards by 30 per cent have not dented lucrative arms sales to Greece.

In 2010, as Greece was plunged into crisis and the EU began a scheduled £200 billion in aid payments, European countries continued to sell aircraft, tanks, artillery and submarines to the Greek military.

In the same year, France concluded a £662 million military aircraft deal with Greece, a lucrative deal for the French arms industry that will be underwritten by EU bail-out funds.

Official German trade figures showed that in 2010 Germany, which has demanded draconian cuts to Greek social welfare spending, sold weaponry, including a submarine, worth £336 million to the impoverished southern Mediterranean country.

In October 2011, as the EU negotiated a second bail-out for Greece, Angela Merkel, the German Chancellor and Nicolas Sarkozy, the French President told the Greek government that all existing arms contracts must be honoured.

"No one has explicitly tied the EU payments to arms deals but there is an understanding with Greece that support will be more palatable if present, and future, sales go ahead," said a European diplomat.

Greece is one of the biggest arms purchasers in the Mediterranean region due to the perceived threat from Turkey. The country's large army, 156,000 troops, aims to keep up military parity with Turkey, its hostile neighbour with seven times the population of Greece.

After EU demands for greater austerity, as Greece debt has deepened despite multi-billion bailouts, Greek social spending has been cut by nine per cent while military budgets have risen, by as much as 18 per cent.

Hilmar Linnenkamp, of the German Institute for International and Security Affairs, described the sales as "totally irresponsible" at a time when Greece is sinking into a toxic spiral of debt and recession.

"The latest arms export report reveals that in 2010 Greece imported exactly 223 howitzers and a submarine from Germany," he told the Die Zeit newspaper.

"The total value of the arms sales was 403 million euros, which contributed greatly to the explosion of Greece's public debt."

Martin Callanan, the leader of Conservatives MEPs in the European Parliament, accused Germany and France of not caring about the future of Greece.

"They are effectively subsidising their own defence industries via the bail-out funds," he said.

"They are making Greece pay for ships and planes they don't need – with money they don't have. The Greeks need a life-raft – not another U-boat."

EK WENS SÓ DIS ÉG!

Daughter: So...Daddy, I haven't even asked you, how do you get along with the new Ipad, which we gave you for your birthday?

Father: Good!

Daughter: and you can figure it out with those apps?

Father: which apps? could you move a little?

Father: .. what?

RAKA

1. Die koms van Raka	I The Coming of Raka
Die vroue het hom die eerste gewaar	The women saw him first –
In die loom namiddag toe die arbeid klaar	in the lazy afternoon when the work was done
was – aan die stampblok, in die jong-groen landerye –	at the pounding block in the fresh green fields
en hulle gedrie, geviere, in dun rye	and they made their way in threes and fours
met kruik en geel, wind-ligte kalbas	in thin lines, with gourds and wind-light
op heup en skouer deur die stekerige gras	calabashes on hips and shoulders,
rustig gestap het na die koel seekoegate	through the sharp grass slowly down
om daar te drentel tot die bruin en laat	to the coolness of the hippo pools
skemering en die eerste sterre, mat klam sand	to lounge there till the late, brown twilight
en sagte modder om die enkels, in die hand,	and the first stars came, with damp sand
om veel te lag en ure te praat,	and soft mud around their ankles and in their hands,
of skugterig soms een-een uit te waad	to laugh a lot and talk for hours,
deur die taai waterblomme, naak en blink…	or shyly wade out one by one
Raka, die aap-mens, hy wat nie kan dink,	through the dense lilies, bright and taut –
wat Swart en donker is, van been en spier	Raka, the ape-man, unplagued by thought,
’n lenige boog, en enkel dier.	black and dark, a supple bow
	of flesh and bone, a beast alone.
Oorkant die water het hy uitgestap	Across the water he stepped out among
uit die gebreekte riete, en soos ’n kind wat om die grap	the broken reeds, and like a child laughing
van ’n bont kalbassie tandeloos en stil lag,	quietly at the comedy of a coloured calabash,
wit gegryns en, neergehurk, gewag.	grinned white and squatted, waiting.
Die vroue het sku digter by mekaar	The women huddled close together
gekruip en oor die stil stroom gestaar:	and stared across the silent stream:
het hy êrens deur die groot moerasse gekom	had he come from beyond the great marshes
waar die ryk waters vlakker óm en óm	where heavy waters grind round and round
in vuil skuim maal en onder die son lê en blink	in dirty foam and lie shimmering in the sun,
dagreise breed, en die opdrifsels stink,	days away, where the flotsam and jetsam drifts,
verrottend, in die biesies en warm riet?	stinking among the rushes and warm reeds?
Hy was geen boorling van die ruim gebied	He was not born of this sprawling land
van oerwoud en groot groen riviere.	of jungle and great green rivers.
Maar nou het hy met ’n kabbeling in sy spiere	And then he rose, his muscles rippling,
opgerys en oor die grys sand	and danced on the grey sand
’n vreemde dans gevoer uit sy land:	the strange dance of his land:
geil van begeerte, van wilde vlug en vang	hot with desire, of wild chase and catch
en paring en uitskree onder die dwang	and copulation and howling at the urge
van drifte wat geen naam of doel meer ken;	of needs that have neither name nor reason;
en toe, soos ’n naelloper na die wit lint ren,	and then, like a sprinter dashing to the tape,
die water afgeskiet en weggeraak	he splashed through the shallows and vanished
waar die bosse ver-weg blou gange maak…	where the bushes make blue tunnels in the distance…
maar teruggekom terwyl die vroue nog stil	and then returned – the women still struck dumb
was van die wonder – een het geril	in wonder, trembling as if the waters
asof die poele skielik kouer	had suddenly turned colder between the reeds –
was tussen die kanette – en oor sy skouer	and on his shoulder bore a young buck,
’n jong bok gedra waarvan die keel	its throat ripped out by hand, its yellow hide
vars uitgeskeur was met ’n hand, en die geel	still quivering and smudged with blood;
huid, vol trilling nog, besmeer	which he let slide off his shoulder
met bloed; die het hy skuwerig neer	with a humble bow onto the sand,
laat gly op die sand, oorkant die water,	and across the water cast a friendly smile
en vriendelik gelag met oog en tand	of eye and tooth and dog-red tongue;
en rooi tong soos van ’n hond; daarby	adding fruit and nuts and sweet shoots torn
vrugte en neute en soet riet wat hy
met ’n taai afbeur van die takke gepluk	from branches or ripped out by the pale roots;
het, of met die bleek wortels uitgeruk;
maar woorde het hy geen enkele gesê.	but not a single word he uttered.
Toe het die vroue die geskenke laat lê	The women left his gifts behind
en deur die skemerte die paadjie na die kraal gevat, die kruike op die kop, traag en skraal,	And took the twilight path back to the kraal,
en langer in die dun skemerlig,	calabashes on heads, slow and lean
gewieg op heupt en voet, in lenige ewewig;	and longer in the meagre dusk,
maar min gepraat, want elkeen was ontrus	swaying on hip and foot, in supple balance;
oor die mooi dier en die vreemde lus	holding their tongues, because all felt the fire
wat sy diep in haar hart maar sterk voel roer het	for the fine beast and the strange desire
– Soos ’n kind wat speel en áfloer	like a child at play that stares
in die oog van ’n droë bron, miskien	into the barren eye of a spring
swart water en blink paddas sien…	and sees black water, toads glistening,
deur die vermoede van ’n vreemde land gekwel –
so ’t hulle deur die jong aand uit die riet	his game uneasy in the sun, his heart perturbed
opgekom. En die nag was raaisel en lied	by the notion of strange worlds beyond his own –
stil rondom die kole, maar laat	and so they emerged from the dusky reeds.
was die duister nog lewend en luid van die praat.	Riddle and song were silent around the coals that night
Die kinders het sku en wyd-oog gesit	but the dark was alive with chattering souls.
en wakker nog toe die as wit	The children huddled wide-eyed and scared
van die laatste stompe val.	and were still awake when the white ash
Die ander dag	fell off the last logs.
toe die blou visvanger stil was na sy jag	The next day
oor die gladde, warm seekoegate,	when the blue kingfisher sat silent after hunting
en klein geslaap het aan ’n takkie oor die water,	over the warm mirrors of the hippo pools,
het die kinders hom gesien – Raka, die Swart dier:	sleeping small upon a twig above the water,
nou ’t hy oor die sand vir hulle plesier	the children saw him – Raka, the black beast:
gebuitel, soos ’n perd gerol, gegryns, gespring,	tumbling on the sand to make them laugh,
met ’n mank dans gehuppel in ’n kring –	rolling like a horse, grinning, jumping,
en skielik in die water weggeplas	hobbling around in a lame dance,
waar hy glad en vinnig soos ’n otter was.	then suddenly spattering through the water
’n Blink vis het hy uit op die sand gegooi,	as sleek and nimble as an otter.
lank soos ’n man se skeen en rooi	He tossed a shining fish onto the sand,
en geel gevlek bo die wit maag; …	as long as a man’s shin, with red
maar meer as hul vrees het hy hulle behaag	and yellow spots above its pale belly,
met sy mal spronge; hulle het gevlug	and their fear was overcome by his antics,
lag-lag die biesies uit, maar lag-lag terug	and when they fled giggling into the bush
gekyk oor hy so snaaks was; en bo in die kraal	they looked back sniggering at his comedy;
met lag en skrik die ding verhaal.	and at the kraal they told their tale of fear and laughter.
Die manne het daarna sy krag bemerk	The men later marvelled at his strength
aan die tekens van die groot bosse: sy werk	seen in signs in the great bush: the black
moes die gewees het as die swart buffelbul	buffalo bull that fills the hollow bush
wat die bosgange en grasruigtes vul	and open plains with hoarse sniffs and bellows,
met hees snuiwe en bulk, smôrens styf	lay stiff on the footpath in the morning light,
in die voetpad gele het waar die swaar lyf	its awesome bulk snapped at the knees;
in die knieë geknak het; as die krokodil	and the great crocodile that lay shivering
hoog op die sand uit gele het en ril	high up on the sand like a stick-whipped lizard
soos ’n klein akkedissie wat die kinders met ’n stok	the kids had caught; or that old swordsman, the gemsbok,
geslaan het; - of die ou spiesvegter, die gensbok,	broken in two, silent amid the tufts of grass;
oordwars, gebreek, stil tussen die polle was;	or the warthog, with its ivory blades,
– as die vlakvark gele het in die gras	that lay staring stiff-eyed like a fish.
met sy wit lemme, en sy oë soos ’n vis	The hunters knew all about strength and were afraid.
se oë styf. Die jagters wis	But in the red night at the wild feast
wat krag was en hulle het gevrees.	with beer and blood and dance and drum
Maar in die rooi nag by die wilde fees	they all felt the fire of the new hunt
met bier en bloed en dans en trom
het elkeen soos vuur aan sy voete voel kom	burning in their feet –
die nuwe jag –
en blind was die oë, wit van die waan, van ’n nuwe krag	and blind were their eyes, and deep their delusions,
en ’n nuwe dans; en duister woorde	fed by a new force, a new dance; and dark thoughts
het opgeskuim in ’n vreemd-verstoorde	welled up in strange deranged songs,
gesang, soos vuil water wat ópwolk	like the murky waters that rise in clouds
as die magtige seekoei onder in ’n kolk	when the mighty hippo makes its charge
sy donker vaart vat…	in the dark depths of the river.
Net een was stom	Only one man was silent
en het ver buite die digte drom	and stood in the dark far beyond
en die rooi glans gestaan in die nag:	the dense throng and red glow;
Koki, die ratsste op sy voete in die jag,	Koki, who was fleetest of foot in the hunt,
die slank speler met die spies, hy wat	the sleek player with his spear,
’n jong bul op sy skuins skouers vat	who could carry a young bull on his shoulders
en wegdra soos ’n hond – hy ’t nie gesing	as if it were a dog – he alone did not join in
aan die Swart lied wat uit die kring	the black song that rose from the circle
in die rook en stof gestyg het, maar gedink	in the smoke and dust, but thought instead
aan die ou en helder verdriet wat klink	of the deep and ancient sorrow that echoed
in die vroeër, yler liedere, en vermoed	in the older, frailer songs, and sensed great evil
dat daar veel kwaad in aantog deur die bloed	rising in the blood of his best men.
van sy besete mense was.
Maar nou	But now Raka,
het Raka soos ’n hond pal om die kraal gehou:	like a dog, kept closer to the kraal:
geeneen het bedags die klein voetpaaie	all who took the narrow paths that snaked
gevat wat kronkel deur die draaie	through the blue bush, bulrushes and grass
van die blou bosse, of die grasruigtes of palmiet,	saw his black shape skulking in the reeds
en nies y Swart lyf sien roer in die riet	or in the brushwood, or standing tall like a sentry –
of krueplhout, of êrens soos ’n skildwag gestel –	but at night when the bush babies’ lament
maar in die nag as die bosapies skel	screeched from the dark, he rounded the kraal
uit die donker klae, het hy óm die kraal	with the nocturnal rustle of smaller beasts;
soos die ritseling van klein nagdiere gedwaal;	and when the water breathed white mist
as die wit mis uit die water styg	that in the darkness merged leaf and branch
en in die donkerte gras en blaar en	into a pale tableau, and blew in shrouds
twyg langs die klam paaie tot ’n vaalte bind	across the damp paths in the wind,
wat soos lang drade beweeg met die wind,	Raka emerged from his haunt to peer
het Raka uit sy lêplek opgekom en gegluur	at the fiery glow that shone in strips
na die gloed en die rooi strepe van die vuur	between the poles; and they could hear him howl,
tussen die pale deur; en dan het hulle gehoor	far and mournful, lost in the mist,
ver en verdrietig, in die mis verloor,	or his sharp and sudden hyena cackle,
sy huil soos van ’n dier, of skielik ná	and then whining and softer snorting.
en skerp sy strandjut-lag, dan klae	And later still, when the cold smoke rolled
en sagte snorke weer, en laat	closer to the ground under the heavy fog
as die kole koud was en die rokie slaat	and spread its bitter tang across the kraal,
af grond toe van die swaar mis en smoor	they heard him sniffing loudly
die kraal en hutte bitter, het hulle gehoor	at the thin poles in the night.
hoe hy hard in die nag aan die dun pale snuif.
’n Vrou het dan soms onrustig rondgeskuif	Some women then stirred upon their mats
op haar matte, swaar van droom, en uit die stil	and waking from their heavy dreams
hut skielik helder uitgegil	would fill the hut with sudden screams
van wellus en skrik, en daarna in halwe waak	of lust and fear, and rising half asleep
geweet dat die groot dier naak	would know the beast was there
en rusteloos buite in die donker was.	naked and restless in the dark.
2. Koki	II Koki
In die Silwer oggend toe die wêreld nog koel	In the silver morning, when the world was cool and windy
en winderig was en net die kraal reeds ’n poel	and the kraal awash with warm sunlight, Koki set out;
van warm son, het Koki uitgegaan;	in the far fields he saw the women standing
ver op die lande het hy die vroue sien staan	like crows in the green, with night’s dew glistening
soos kraaie in die groen, waartussen blink	in between; but he neither saw them beckon
die nag se waters; maar hul gewink	nor heard their teasing calls. Nor did he see
en pla-pla-roep, die het hy nie gewaar,	the men at the kraal gate staring where they lay
en nie die mans wat van die kraalhek staar	idly in the sun or sharpening their weapons.
waar hulle lui lê in die son of aan die slyp	And as he walked he grabbed the bushes
van ’n skerp wapen was; hy het gegryp	and long grass and was amazed to see
aan die struike en lang snyruigte en weer gelos,	the seeds and berries bloody in his hand.
verwonderd om te sien hoe die sade of ’n tros	And so, swift and watchful, he went
Swart bessies in sy vingers bloedig was.	down the damp footpath through the grass
So ’t hy die klam voetpad deur die gras
vinnig en skaars siende afgeloop
en moeitevol getorring aan die taai knoop	struggling restlessly with the tight knot of his thoughts.
van sy gedagtes.
By die skepplek in die warm klei	At the waterhole in the warm clay
het hy die bruin kinders van die kraal gekry:	he saw the brown children from the kraal:
gehurk en skoon verlore, aan die speel,	on their haunches, lost in fun and games
met rye beeste en diere van die geel	with rows of beasts born from the yellow mud:
droë modder: beeste met wit dorings	creatures with sharp, white horns
van die soet goudblom-mimosa as horings	of sweet, golden-bloomed mimosa thorns,
ingesteek, renosters en die olifant	rhinos and elephants roughly rounded
lomp afgerond deur ’n klein hand,	by little hands, and he stopped to watch,
die ’t hy gesien en stil bly kyk.	with joy growing in his heart.
Maar eer die kwelling ín hom glad kon wyk	But before his torment could be eased
voor die ver en teer verlange na die jare	by the longing for his sweet and distant
toe hy kind was, het sy skrik gewaar	childhood, he was shocked to see
hoe die spel vanmôre anders was, hoe een	their game was new this morning,
met dun vingers bewerig ’n been	how one with trembling fingers shaped a leg
gemaak het en afgerond en toe die romp,	and stuck it to a now more heavy trunk,
swaarder as anders, daarbo die kop lomp	and placed a clumsy head on top,
en belaglik, met oë diep uitgehol,	digging deep hollows for the eyes
die mondgat uitgegrawe en skewerig vol	and a big mouth full of crooked whitethorn teeth,
wit doringtande, en skaamteloos groot	and then shamelessly endowed its groin…
die skaamte…
En in die warm sloot	And in that warm ditch
oor die gehurkte ruggies het ’n angs gekom	a sweet and binding fear shuddered across
wat soet en bindend was, en hulle het stom	their narrow backs, and they huddled close
saamgedruk en aan mekaar geklou	in silence, clutching one another in awe
óm die mal pop. Maar een het nou	of the silly doll. But then one whispered:
sag begin fluister: ‘Raka, die sterk man…’	“Raka, the strong man…” And all his little friends
en al die kleintjies het in die ban	joined in, chanting those words, and a haze
van die woorde gekom, en ’n vlies, ’n newel	passed over their spellbound eyes as they murmured:
van staar was oor die bruin ogies; hulle prewel:	“Raka, the strong man from the great waters.”
‘Raka, die sterk man, uit die groot waters.’	Then suddenly one leapt free of the circle
Toe het een skielik opgevlieg uit sy maters	and stamped on the clay beasts with his foot,
en die kleidiere plat met sy voet getrap,	and they all screeched loudly at the joke,
almal het uitgeskreeu oor die grap	and jumped up and danced in mad circles,
en opgespring en dol in ’n kring
gemaal en die leë liedjie gesing	singing that empty song, jumping
en gedans op die speelgoed waaraan hulle hand	on the beasts their hands had shaped,
gestalte gegee het en grens en band,
tot alles voor Raka se voet gebreek	until they all lay broken before Raka,
gele het en trug in die klei geweek	stamped back into the clay from whence they came.
waaruit dit gehaal was. Maar swaar ontstel
deur die klein waan van die troebel spel	and the faint delusion of this murky game
het Koki toornig geskry en gevoel	distressed Koki, who cried out in anger
dat Raka, Raka soos ’n Swart poel	and felt Raka rising like a pitch-black pool
uit diep verborge oog gevoed,	fed by a deep and hidden eye, to engulf
aan ’t opwel was deur die stil moed
en klaarheid van sy stam.	the calm courage and clarity of his tribe.
So ’t hy gegaan
– en die kinders het verskrik ’n oomblik gestaan	The children stood stock still in fright
oor die toorn van sy skouers en stywe nek –	at the rage that drew his neck and shoulders tight
trug langs die pad; die geel bek	as he strode back along the path;
en die vol klop-keel van die kokkewiet	and the yellow beak and clacking craw
het stil geword in die wit pluim van die riet	of the shrike fell silent amid the white plumes
waar hy geloop het, en die sagte patryse	where he walked, and soft partridges took flight
het verwilderd opgevlieg met ’n grys	their grey wings flapping wildly as he passed
geklapper van vlerke amper teen sy voet;
hy, soos ’n rank kolom – o, suiwer bloed	like a great column born of the purest blood
wat uit die aarde ná eeue opstoot	that wells up through the earth over the ages,
deur donker, nederige lae en nou bloot	thrusting through dark and humble layers,
en skoon, stralend, staan in die son –	and now exposed stands shining in the sun;
of soos ’n warrelhoos wat lig en jonk	or like the whirlwind that twists light
wandel oor die see se waters; koel lig	and young over the waters of the sea;
was om die edel skouers en die slank gewrigte	cool light glistened on his noble shoulders
van heupt en knie en enkel; die bruin huid	and slim wrists, hips, knees and ankles;
het glans gevang en afgesluit	his brown skin shimmering, bit by bit defined
in vlak aan vlak van donkering	by light and shadow; his back etched
en blank; die rug was glooi- en ronding	with mounds and curves that rolled
in vaste ewewig en maat…	in infinite harmony and measure
O skoonheid van die lyf, jy slaat	O glorious temple of flesh, you rise up from the earth
op uit die aarde soos die rooi vonk	like a red spark jumping from a touchstone;
uit die vuursteen spring; wild en jonk	wild and young is now the body’s beauty
is nog die skoonheid van die lyf op die swaar aarde	firm upon the heavy earth from whence it came,
waaruit hy rank, hy ken sy waarde	knowing only half its worth and little
nog half maar en die ver blom nog nie	of the distant bloom for which it grows;
waarheen hy groei en reik; maar dié	for those who bear the burden of beauty
wat skoonheid en hoogheid dra as las	and nobility and deep desire are a rare breed
en ver verlange, is ’n vreemde ras
van mense en bloot aan veel gevaar.	ever exposed to grave danger.
… En eindelik het Koki aan sy hart gewaar	…And Koki then felt in his heart that he
dat hy hier aan ’n grens was, ingeperk	had reached a boundary, walled in
teen iets wat donker is en dom en sterk…	by something dark and strong and dumb…
dié more het hy nie die pad geloop	that morning he did not take the path down
na die skerp kalkrante waar ’n blink poel, oop	to the sharp limestone ridges where he swam
met enkele biesies nakend voor die son,	each day in the bright, reed-rimmed pool
sy swemplek aldag was – ’n bron	that lay naked in the sun – a spring so deep
so diep in die Swart wortels van die rant	in the black roots of the ridge that no one knew
dat niemand van sy grond wis; kant	its depth; its boundless waters rising from the deep,
en wal gedurig vol, diep opgewel
en sonder inloop, skaduloos, maar koel	with no inflow and shadowless, yet cooled
van eie diepte, en skerp omring	by its own dark depths, and sharply circled
met steil onveilige klippe; geen ding	by treacherous cliffs; where nothing moved
het daar geroer, slegs seldsame verdwaalde	and the few men who had chanced upon it
manne het uit die dieptes enkele male	told of angry bubbles boiling up out of the depths –
opborreling en kwaai opkook gehoor –
maar daglank was die water onverstoor	but that day the pool lay undisturbed
onder die warm lug, en stil,	under the warm sky, free of snakes and crocodiles
en ongerep van giftige aal of krokodil
– ’n heilige poel, waarvan sy stam	a sacred pool from which his tribe had shied away,
sku weggesluip het in die klam	preferring the familiar woods and banks
vertroude bosse en oewers dik
van geurige palmiet en warm slik;	thick with aromatic bulrushes and warm sludge;
maar daar het hy, verwate enkeling,	but he, the fearless loner, had gone there
die hete middae jaaruit deurgebring	in the hot afternoons, year in, year out,
en uitgeswem deur die Swart water	swimming in the black waters or floating
of roerloos gedryf met die koel geklater	motionless with the cool clattering
soos van groot stroomversnellings uurklank in sy ore,	of great rapids sounding in his ears,
ruglings gestrek, sy oë verblind, verlore	stretched out on his back, eyes blind, lost
in die glansland van lug en wolk;	in the glowing cloudscape; and there were times
of soms het hy geluidloos in die donker kolk	when he would dive into the dark whirlpools,
geduik, af, af, deur kouer skaduwees	down deeper and deeper through colder shadows,
langs strenger waterkranse, en met vrees	past sharper ridges now submerged, until fear
gekeer, maar sidderend van vreug, uit daardie nag	drove him to the surface, where he emerged,glowing with elation, from those dark depths
wat soos ’n week Swart blom na die helder dag	that lay like a rare black flower bathing
en suiwer son hier seldsaam rank –	in the pure sun – but he passed it by that day
maar dié dag nie; hy ’t bruin en slank	and chose the beaten track among the reeds,
uit die bekende paadjies uitgeskry,
die waterstruike en riet deur, en verby
die klam oewerbosse sy koers gevat	and then passed through the damp bank bushes,
waar daglank donker is en mis en die nat	where the dark mist hung all day, and droplets
blare druppel, tot hy later yl	dripped off leaves, until he saw the sparsely wooded plains
van bome en blou van die skerp, geil	sprawling far and blue with sharp buffalo grass;
buffelgras die vlakte uit sien strek het;
maar altyd rusteloos nog voort met gerekte	and ever-restless he went with stretched pace
tree onder die brandende naakte son	under the naked sun that filled the sky with white fire
wat horison tot horison	from horizon to horizon; and he hardly noticed how
met wit brand vul; en hy ’t skaars gewaar
hoe die verskrikte wild maal en vergaar	the frightened buck sought the safety of the herd
in troppe, en klein diertjies voor sy voet	and smaller beasts with startled eyes and sharp snouts
met angsogies en die skerp swart snoet	wrinkled in terror, fled before his feet,
geplooi van skrik aan ’t vlugte was,
val-haastig deur die taai en hoë gras…	stumbling through the tall tough grass…And then he saw him, Raka, standing tall and black
tot voor hom op ’n sestig tree	at sixty paces. They both stood motionless at first:the Black One had blood on his chest and maw,
lank en Swart, Raka gestaan het. Die twee
het albei eers roerloos stil gebly:
die Swarte het bloed aan bors en bek gehad, en by
sy voete ’n sebra op die vertrapte plaat	and at his feet on the trampled plain lay a zebra,
– die fraai dier van die wit daeraad,	that graceful denizen of the white dawn,
die snelste en skuuste dier –	the fastest and shyest of creatures.
maar toe hy Koki gewaar,	Then Raka spotted Koki
het hy aapagtig in die gras baljaar,	and played the monkey in the grass,
gebuitel met swart bene in die lug	rolling and kicking his black legs in the air
en aangeskuur op sy en rug,	and then sliding closer on his back and side,
- soos ’n teefhondjie nederig is – genooi	like a lowly bitch, begging him to stay
om aan te sluit rondom die prooi	and help him devour the prey with claw
met klou en bek.  Koki het stil	and maw. And Koki stood and watched
die vriendelikheid aanskou en koud geril,	this friendly show, then shuddering he turned away
en van die ding se sotheid omgedraai	chilled by the creature’s mad display –
- want sonder skild en skerp asgaai	knowing that he bore no shield or assegai
het hy die veld gekies -; maar agter hom	that day – but suddenly he heard behind him
het hy verwoede snork en voete hoor kom	the wild snorting and oncoming footfall,
toe hy wegdraai; hy ’t omgespring –	and when he spun around, the great beast froze
en in sy steë het die groot ding
bly steek en grynsend truggetree,	and stepped back grinning, angered but afraid
verwoed, maar bang, en half verlee	and slightly abashed by something so far
oor iets wat so ver buite die begrip	beyond the grasp of its heavy brain,
van sy swaar brein was, en die Swart lip	and the black lip curled up off his teeth;
het weggekrul van die wit tande;
so ’t Koki rugwaarts uit die lande	and so Koki carefully backed away
van die Swart dierlikheid gekeer.	from the lands of the black beast,
3. Die dans	III The Dance
Dié aand het dit by die vure vrolik gegaan,	The mood was cheerful round the fire that night,
tot Koki in die geel gloed skielik staan	till Koki stood there bathed in yellow light
en praat: ‘Raka, die groot dier, moet dood.’	and spoke: “Raka, the great beast, must die.”
Toe was die kraal ’n grys sloot
van stilte in die luide nag wat rond en om	And in the loud night that lay far and nigh
in die warm oerwoud was: stom	in the warm jungle, the kraal became
	a grey ditch of silence, and across the flames
en wit oë het oor die vure na hom gekyk.	the dumb, white eyes were fixed upon his face.
‘Die swart dier sal nie van julle wyk;	“The black beast shall not leave this place;
hy kruip na julle vure toe in die nag,	he sneaks up on your fires in the night,
en waar julle kinders speel, hou hy die wag	and watches where your children play,
tot niemand meer wild is vir sy bot hand;	until no one is frightened of his heavy hand;
maar dan sal jul hek se rieme en bande	then he will break the straps and bonds
op ’n vreemde nag slap word en los,	upon your gate, and on some night unknown
en Raka sal uit die bose bos	he will come creeping from the dark wood
kom en tussen ons vure sit en bly.	and sit down among our fires and stay.
Moet hy hier wees? Ken Raka, hy,	Is that his place? Does the strong beast know
die sterk dier, ons fyn, fyn net	our fine mesh of words with which we catch
van die woord, waarmee ons blink en vet	fat fish in many waters? Does he know
visse uit baie waters haal?
Ken hy die vuurgeheim? Het hy die vaal drade van die katoen leer spin en weef	the secret of fire? Has he learned to spin pale cotton strands and dye them many colours?
en in die kleurpot week? Het hy leer leef	Has he learned to live according to the laws
onder die wette wat ons oudstes sing?	the elders sing? Can he sharpen arrows and shine
Kan hy die pyl wet, en die dun lem bring	the thin blade? The beast must die or he will rule,
tot glans? Die snel dier moet dood,
of hy sal heers oor ons, en groot	and your suffering will be long and hard.”
en lang pyn bring.’ Sy woord het vuur	His words struck fire from their cold stone,
geslaan uit hulle kou klip, en in die stil uur
het die geskreeu die oerwoud kort laat swyg.	and then a sudden scream silenced the jungle.
Maar toe die stemme in die smoor nog hyg, toe Koki weer: ‘En ek sal gaan,’	And while the voices hushed in heaving gasps,Koki spoke once more: “I shall go,”
want in dié skreeu het hy stil verstaan	because that scream reminded him
dat dit sy krág was, nie sy woorde, wat hulle prys;	that they admired his strength and not his words,
en toe die vuil geskreeu tussen die roke rys,	and as the vile screeching rose amid the smoke,
het hy begryp dat hy altyd eensaam met sy vrees	he knew that he, with his love of cherished things,
om kosbare dinge tussen hulle sou wees.	would always stand alone among them.
Toe het hy vinnig tussen die vure uitgespring	Then he jumped out lithely between the fires
en alleen die groot dans in die leë kring	and began to dance alone in the empty circle,
begin trap, die krygsdans van sy ras en sy bloed:	the war dance of his race and blood:
van onder het hulle die slagskadu in die gloed	and the people saw his shadow swirling
van die lae vure sien swaai, maar die skrik	in the low fires’ glow, but the fear closed
was toé om hul harte soos ’n hut, soos ’n strik	around their hearts like a hut,
van taai tou; alleen hy	like a knot of rough rope; and he alone
het ín sy blinde oë sien wei	saw in his mind’s eye the red bull
die rooi bul van die bloed en die slag –	of the blood and slaughter grazing,
en wild gespeel in sy spiere se krag	and let his mighty muscles wildly play
voor die glansende horings en die blink snoet	with the shimmering horns and bright snout
wat bokant sy hande en oë woed.	that raged above his hands and eyes.
So ’t hy gedans…	And so he danced…
en een het opgestaan	and one man stepped up
en nader aan die velling van sy wilde baan	closer to his frenzied orbit round the fire
getree en ook gedans; tot een vir een	and joined the dance; until one by one
die vrees soos ’n karos laat val en alleen	they dropped their fear like an old skin
die danspas van sy stam ken; toe het skril	and knew only the dance of his tribe;
ook die klank van die óu lied opgetril,	and then shrill rose the sound of the old song,
tergend en yl soos bo die rat-tat van die skilde	slow and thin above the rat-tat of the shields,
die lang ry vegters die hoe, wilde	the long row of fighters raising whistling screams;
fluit-skreeu laat hoor; en almal het gedans	as they all danced as one in the low glow,
met oë en huid in die lae glans	their eyes and skin dappled red by the flames;
van die nagtelike vure rooi gevlek;
Koki vooraan; die nat bek	And Koki led them; the wet maw and bulk
en die bulk van die bul was bo en voor	of the bull were above and before him,
sy oë en ín sy oor	his eyes and ears filled with thumping,
soos die dreun in ’n hol tamboer se stam,	like a stick upon a hollow stump, as he reared
waar hy steier en ruglings stort op die kam	and fell back onto the crest of the wild wave,
van ’n wilde golf, maar hy was alleen met die blou grasruigte om hom heen	but still he was alone in his bitter dance,he saw only the blue bushveld – the sharp grass
in sy bitter dans – die skerp gras
en die bul van die bloed wat oor hom was;	and the bull’s blood all over him;
hy ’t geeneen gesien van dié wat dans…	he saw none of those who danced…
toe het skielik oor die pale en die geel skans	And then suddenly nearby, over the poles
van die vure, helder en blink uit die nag,	that marked the fire’s pale divide shining yellow in the night,
naby, buite, Raka se lag	Raka’s laugh rose up and all were quiet;
ópgeklink, en almal was stom;
en een vir een het hul uit die Swart drom	and one by one they crept back
teruggesluip na die koue vure	from the black throng to the cold fires
en die wit as, en geluister na die kraak	and white ash, and listened to the crack
van die takke en die skuur en die nagtelike waak	of branches and heard the great beast
van die groot dier net buite die kraal.	keeping watch just outside the kraal.
Maar Koki het eensaam in die wye, vaal	But Koki stood and danced alone
ruimte gedans en net geweet	in the wide, pale space and saw
van die skild en die riet en die lem wat breed	only the shield and spear and blade
sag wegraak deur die huid en vleis.	sinking wide through flesh and hide.
By die vure was woorde, oud en wys,	At the fires, words old and wise were spoken:
van, ‘Raka is vreedsaam’, ‘Raka is nie sleg’,	Raka is peaceful,” “Raka is not evil,”
‘Soos hy gekom het, gaan hy ver weg	“As he came he shall go, and no one
en geeneens al weer van hom weet’,	shall know him again,” “He is full of strange
‘Hy is vol vreemde versinsels en vergeet	imaginings and forgets much wisdom,
veel wysheid, veel vroeër smart en gevaar’.	and much of the old sorrow and danger.”
En toe die luisterende vroue die vrees gewaar	And when the listening women sensed
wat onder die manne se diep woorde skuil,	the fear that lay beneath the deep
soos onder die slank riet die gladde kuil,	words of the men, like the slippery hollow that lies beneath the reeds,
het hulle hart nog meer aan Raka geglo	the desire for Raka grew in their hearts,
in soet skrik en verwagting, en hul oë	in sweet fear and anticipation,
het afwesig na die donker woud gekyk	and their eyes gazed blindly into the dark
waar die skoon sterk dier dwaal en uitreik	woods where the lithe beast roamed
na hul lywe. Net Koki, hoog en eensaam,	and reached out to their loins. Then Koki, high and lonely,
het in ’n nuwe dans stil begin gaan	began a new dance silently
die pad wat geen mens terug kan loop:	along the path of no return:
die dans van dié wat sterf en geen hoop	the dance of those who die and lose all hope
meer wil hê in die soet lewe, ’n gang	in this sweet life, and pass on by
soos van die stil sterre wat bokant hang	like the silent stars against the sky,
elke nag, die Wit Blom van die Skemer, en Hy,	the White Blossom of the Evening,
die Blou Vuur in die Hond, wat die Bendes lei	and the Blue Fire of the Dog that leads the Gangs
tot die brandende see agter die groot strome –	to the blazing seas beyond the great rivers –
hy het lig en binne ’n enkele droom	he tread lightly within his lonely dream
tussen die bruin volk gewandel, tussen staar en vrees;	amid the brown folk, who stared in fear;
en die rooi bees	And so the red bull withdrew beyond
het ver in die horisonte gewyk; maar hy	the far horizon; but still he kicked
het die stil dans getrap en gegly	the silent dance and slipped among the blind circle
deur die blinde kringe soos die fyn draad	like the fine thread that fills the frame and weaves
in die weefstoel lewe en ’n grys gewaad	a grey cloak with strange tremors;
se webbe met vreemde bewinge bind;
óm Koki was die grys wind	and the grey wind enshrouded Koki
en die grys land sonder boom of gras,	in a grey land without trees or grass,
en eensaam water wat branding was	where lonely waters broke in waves
tot teen ver kape. Sy lyf en voet	on distant capes. And his body and feet
het stil soos die roer van die wit en soet	moved to the water’s rhythm, like the waving
riet in die maat van die water gekom,	of the sweet, white reeds in the bays
die wye baaie wat eers sy stam	his tribe had once called home, that now
se tuiste gewees het en nou nog sing	were still recalled in ancient tales and songs:
in spreekwoord en lied se herinnering:
die ewige kom en keer van ’n wand	the endless ebb and flow of the white wall
wit water oor ’n eng grys strand,	of water across the grey sand strip,
die koue ópskuim tot aan die keel,	foaming cold up to the cliff
die trugdryf af in die blou en geel	then drawing back into the deep
diep dale agter die branders se ry,	blue dales beyond the breaking row,
en die stil spoel by die kape verby	and washing silently along the capes
in ’n sterker vloed.	in deeper, stronger tides.
En hulle het gewag,	And so they waited
gehurk oor die koue as die lang nag,	that long night, crouched over the cold ash,
toe hy ná die dans van die rooi bul	and watched him dance with the red bull
die dans van die groot water wat die aarde vul	and then move in sacred circles like the great waters that fill the earth,
in die heilige kringe gewandel het, en laat	until he lay down by the fire
by die vuur gaanlê het tot die geel daeraad.	to await the yellow dawn.
4. Die jag van Raka	IV Hunting Raka
Oor ’n groen poel wat stil en dik	At a green pool still and lush
was van die bronslaai en die warm slik	with pond cress and warm slush,
het Raka op die lou voormiddag geleun	Raka kneeled in the warm noon sun
om soos ’n bees te drink, en lui gesteun	to drink like a beast, groaning lazily
van genot, die Swart hande diep ingegly	with pleasure, his black hands sliding
in die meelsagte wortels en die pappery	deep among the soft roots and sludge
wat deur sy vingers borrel; en, toe hy sat	that bubbled up between his fingers;
en swaar was van die suip, het hy in die koel gat	and full and heavy from his drink he let
sy lyf laat insak, afsak, en gevoel	his body slip into the coolness of the pool,
hoe die stink belle langs hom kruip en bo die poel	and felt the stinking bubbles creeping up
se dik room breek. Dít was sy gebied,	to break upon the thick cream on the pond.
hier waar die boomwortels in die droë riet	This was his turf, where the roots dug deep
en papkuil van die stroom se dooi bogte rank,	into the porridge of the stream’s slow bends,
en die hele warm dag die soet stank
opstroom langs die rand van die woud. Dan het hy uit	and the sweet stench steamed warm
die water gestyg en die glimmende huid	along the woodland’s edge all day.
met ’n poot gestryk dat die druppels straal	Then he rose from the water and stroked
op die waterplante, en met lang hale	his shimmering hide with his paw,
oor die taai suiggrond na die bosse gestap.	showering drops onto the poolside plants,
Soms het hy skielik met ’n blitsklap	and with great steps strode over the sucking
na ’n groen of goud-blou tor gegryp	soil into the bush, sometimes striking suddenly
wat oral pyl, en dit stukkend geknyp	at the green and blue-gold bugs that buzzed,
in die dor dop, afwesig en dom,	crushing their dry shields, dumb and detached,
en só uit sy vingers laat val; en dan stom,	before dropping them dead upon the floor,
begriploos gestaar na ’n tros wit en suur	or staring blankly at a bunch of wax flowers,
wasblomme, groot soos hande en puur	white and sour, as big as hands and pure star-shaped
ster-vormig teen die donker glim	against the dark glow of the first lianas
van die eerste liane wat hier klim	climbing up against the outer trees,
aan die voorste bome – en uit die tros	before ripping out a few white chalices
’n klomp wit kelke geskeur, en gelis
uit die Swart poot. Sy gang was traag	to watch them fall from his black paw.
oor die week mos – waar die bessies laag	His gait was slow across the pappy moss –
aan die struike gesit het, wou hy skaars buk	and where the berries hung low upon the bush
om die trosse uit die dorings af te ruk	he bent to tear them from among the thorns,
en stadig te kou tot die blou sap	chewing slowly till the blue sap dripped
van die bek oor die bors in die blare tap –	from maw to chest and then onto the leaves –
want die vrees wat elke dier sku en snel	because he did not feel the fear that made
in die oerwoud maak, die ’t hy nie geken,	all bush beasts shy and swift.
net die swaar drif.	He only knew the darker drive.
Toe ’n klein bosding,	And when a small, pale monkey leapt lightly from a tree
’n vaal apie, lig uit die takke spring	and shot across the open leaves in cheery-fear,
en oor die oop leegte en die blare pyl,	sweet saliva ran in Raka’s mouth and made him pounce:
half vrolik-verskrik, het die soet kwyl	but when the floppy corpse hung from his hand,
in sy mond vir Raka laat spring en vang:
maar toe die slap diertjie in sy poot hang,
het hy net gesnuiwe en dit sag laat val.	he merely sniffed and dropped it gently.
In hierdie tussenland van woud en wal	In this midland between bush and bank
van die groot rivier, in die warm bog,	in the warm bend of the great river,
het hy daglank in die poele gerol soos ’n log	he rolled in pools all day like a thick log,
boomstam wat, verdrink en verrot,	drowned and rotting, rocking slowly
swaar in die stil water wieg; of hy ’t bot	in the still water; or he wandered dimly
in die bosse gedwaal, tot die skielike steek	through the bush, until the sudden pang
van die honger hom wek om die peule te breek	of a hunger drove him to break long pods
uit die donker-groen takke, of kwyl-kwyl te draf,	off the dark green trees, or to jog drooling
lus vir bloed, na die vlakte waar die eland en die giraf	in search of blood, to the plains
en die wildebees in die skerp grasveld wei,	where the eland, giraffe and wildebeest
aanmekaar…	shared the sharp grass together…
en as die honger weer stil was, het hy,	and when his hunger was stilled,
swaar en triestig, ’n ander drif	he felt another drive drift sad and heavy
sy are se somber bloed voel skif,	through the sombre blood in his veins,
en dan ’t hy die mense se ruik gesoek	and he would sniff out the human scent
en óm hulle wonings gehou – aan ’n doek	idling around their homes – snorting
in die gras gesuiwe of aan ’n skerf	at a scrap of cloth or a shard of broken pot.
van ’n stukkende pot. En in die môre as die werf	And when morning woke the kraal
met kinders en honde begin roer, het hy op	and the dogs and children stirred,
uit sy lêplek buite die kraal gestaan	he rose from his hollow outside the gate
en trug in die lou kanette gegaan,	and returned to the lukewarm reeds
en later na die mere en ver poele;	and later to the lakes and distant pools;
só ook die dag toe Koki in die swoel	this same routine the great beast followed
klam woud die groot ding sou soek…	the day Koki sought him in the warm, damp wood…
Want toe die môre wit was aan die oosterkim	For when dawn glowed white in the eastern sky
en die dagster bo die bome net ’n skim	and the morning star shone pale above the trees,
van bleekte, het hy opgerys en die swaar vrees	he rose and shook off the cumbersome fear
vir sterwe van hom afgedoen – soos een wat genees	of dying – like a man healed from a wound,
raak van ’n wond, een môre opstaan van sy vuur	who rises from his fever at dawn, still shaking,
en bewerig nog, ’n warm uur	and spends a warm hour leaned against a gatepost
teen die hekpaal sit en die wêreld aanskou	and sees the world as a strange place
as iets vreemds wat skaars aan sy hart nog hou –	to which his heart still barely clings –
so het Koki geloop en die lang skild gehaal	thus Koki went and fetched the long shield,
en met houe getoets, en die harde en vaal	testing it with blows, and then greasing the tough
beesvel gesmeer en gebrei met die hand	pale hide with his hands until it was supple
tot dit buigsaam en taai was teen poot en tand:	and strong enough to withstand claw and tooth:
hy wis dat die wapen nie pyl of lem	for he knew that the weapon would be neither
was wat spat van die harde, ver-klinkende vel,	blade nor arrow that glances off the hard hide
maar iets naders. En toe ’t hy die blink asgaaie	with a hollow echo, but something closer by.
se punte oor die gladde slypsteen laat draai	And then he let the bright assegai blade slide
in die nikkel boe van ’n halwe maan	over the smooth stone to form the nickel crescent
soos sy vaders geleer het, tot die lem kon gaan	of a half moon, as his fathers had taught him,
lig oor die palm en die bleek vel sny,	till the edge slid gently on his palm and carved
maar die voorpunt nog styf was; en aanhoudend het hy	the pale skin, but the tip was hard; and still
die sterflied van sy stam, nie die krygslied, gesing,	he sang the death dirge, not the war cry, of his tribe,
want Raka ’t hy geweet was ’n vreemde ding,	for he knew that Raka’s ways were strange,
meer as ’n dier, maar nog nie mens,	more than a beast, yet not of mankind born,
iets dodeliks en duisters, aan ’n troebel grens,	a dark and deadly force that trod a murky line
vir denke of daad onseker.	of thoughts and deeds unplumbed.
En sy bruin stam	And his brown tribe
het sku in ’n wye kring gedam	stood in a timid circle – the children silent –
- die kinders stil – of elkeen apart
sy dag se werk gesoek, verward	while others went about their chores confused,
en vol peins by die vleg van die goue tou	immersed in thought as they plaited golden rope
of die knoop van die nette, en skaam onthou	or knotted nets, shamed by the memory
die nag met sy wilde dans;	of the night and its wild dance.
maar hy,	But he,
toe die lug sy eerste middagwolke kry,	as the midday clouds formed in the sky,
was klaar met die wapens, en toe het hy vas	readied his weapons and tied fur tassels –
aan elke knie die silwerbont kwas	black and white – to each knee with nail-thin straps,
- wit en Swart – met die nael-dun rieme gebind,
die kwaste wat speel en beef op die wind	so that they bounced and quivered on the wind
van die krygsdans soos springbokke wit-wit pronk,	of the war dance, like the white-white bounding
en van sy hut af, heerlik en jonk,	of the springbok; and then he stepped, proud and young,
met die groot pluim in sy hare gestap	out of his hut and walked with the great plume
na die hek toe, singend, en die dans getrap	in his hair towards the gate, singing and dancing
van die rooi bul in die skerp blou gras;	of the great red bull in the sharp, blue grass;
geen woorde wou hy meer laat tot ’n las	and he uttered no words that might burden
op die harte wat aan Raka glo.	the hearts of those who believed in Raka.
Húlle ’t hom skamerig gevolg oor die warm en droë	They followed him bashfully over the warm,
stof van die kraal en nágestaar	dry dust of the kraal and stared as he walked
hoe hy daal met die voetpad en dans deur die swaar	down the path and danced through the heavy
blou ruigte en riete naby die bos;	blue thicket and reeds near the wood;
maar dié middag het die visnet los	that afternoon the fishing nets hung idle
langs die half-gevlegte matte gehang,	beside the half-woven mats and the oven
en die oond waar die potte van klei in lang	where the clay pots stood in a long, brown row
bruin rye tot groen-gladde hardheid brand,	waiting to gain their hard, green sheen in the fire,
het koud geword, want die hout en die hand	which was cold for lack of wood and hand,
het ontbreek, en oral was luide gepraat	and all around there was loud chattering
van Koki en Raka en die dwaas daad,	of Koki and Raka and the foolish deed
en die geeste se toorn.	and the wrath of the spirits.
Maar hy het sy dans	But he danced off
na die bosse gerig, tot die middag se glans	into the bush, until the glow of day was lost
op die blink asgaaie en die glimmende huid	on his bright assegai and gleaming skin in the thicket,
in die gange verdwyn het, en net die geluid	and just his small song could be heard.
van sy sing nog klein was.
Maar in die klam bos	But in the clammy woods
het hy stiller geloop oor die stinkende mos	he tread more silently on the stinking moss and leaves
en die blare en dikwels gestaan om te hoor	and often stopped to listen for a breaking branch,
of ’n tak êrens breek, en gesoek na die spoor,	or to seek a fresh spoor of the black one,
’n vars spoor, van die Swarte, in hierdie koers	tracking the howl that tore muffled and far
waar die skreeu vir laas in die nag, omfloers
deur die oerwoud, ver geskater ‘t.	through the jungle at night.
En nou	And now
het Koki strak deur die klam tonnels gehou	Koki sneaked through the tight, wet tunnels
van die stilste bosse waar die takke bo,	of the stillest wood, where the branches above
verward gestrengel, in die digte, hoe	clawed together in wild tangles so tight
wasdom saamklou, en die helder dag	that the bright day was full of dusk and drip;
skemerig en vol drup is; maar sy wag	But as he stopped and listened, no sound he heard,
en luister het geen geluid gevang	save the drip-dripping and the lamentation
as net die drup-drup en die lang	of a frightened bush bird far away;
klae-skreeu van ’n sku bosvoël êrens ver;	and scarcely he saw, like small star falling,
en skaars het hy gesien, soos ’n klein ster	a red parrot flashing twixt trunk and trunk;
wat val, die flits van ’n rooi papegaai	and finding nothing, he turn towards the open plains,
tussen stam en stam; en toe ’t hy weggedraai,	wondering where and how he would find Raka,
toe hy niks vind, na die kant van die vlakte toe,
peinsend waar hy Raka sou kry, en hoe,
en peins-peins deur die digte ranke gebreek	and thus he broke from the thick ranks of the black wood,
van die Swart bosse en die blomme skarlakenrooi of bleek	where the blooms of scarlet and of white
wat in die nag die sagte motte lok.	drew soft moths in the night.
En nou ’t hy oor die oper leegtes gegaan	And now he crossed the open sprawl
en blare, waar die bome enkelder staan,	and leaves, where lone trees stood,
en kleurige klimop tot die kruine rank…	with bright vines curling to the crown…
tot die rand van die vlakte waar hy lank	to the edge of the plain where he paused,
oor die wye middagwêreld uitgetuur ‘t:	long gazing across the midday world to spot
of die Swarte te sien was; maar die stil uur	the Black One; it was the hot and silent hour,
van die hitte was daar, en die ver bome ongewis	and the far trees were vague with the first haze
met die eerste opdamp van die namiddagmis	of the noon mist and jungle rain. He saw
en die oerwoudreën; en nêrens het hy hier	the plain’s beasts standing silent in the shadows
Raka gewaar nie – die vaal vlaktediere	or grazing, but Raka was nowhere to be seen.
het stil in die skadu’s gestaan of gewei.
Toe ’t hy weer die smal paaie gesoek wat lei	Then he turned and sought the narrow paths
deur die oewerbosse na die groot rivier,	that led through the bush to the great river.
en Raka, Raka, die skelm dier	And Raka, the cunning beast that lurks
wat uitloer ágter die groen kuil,	in the green hollows or hides silently
of onhoorbaar agter die ranke skuil,	among the vines, churned inside him,
het ín hom gamaal, in sy ore geklop,	throbbing in his ears; and he longed
en telkens wou hy die Swart kop	to see that black face framed by a bush
in ’n struik sien of in ’n digte tros	or dense bunch of yellow flowers and berries…
geel blomme en bessies… tot hy eindelik los	And finally, when he wrestled free of the trees
uit die bome geworstel, die silwer boog	and saw the silver arch of the wide river,
van die breë water uit voor sy oog	he found the wet spoor in the mud,
sien strek het; en hier ’t hy die nat spoor	then lost it in the pools, and found it again –
gekry in die modder en gevolg en verloor
in die poele en weer gekry – die swaar ding	the marks where the great beast had broken
se sleepsel waar hy breek en plas en dring	splashing through the highest reeds –
deur die hoogste riete – en Koki het getrap	and Koki trod in the tracks that led
in die baan van die spore oor die wit krap	past white crabs and fishes in the lukewarm shallows,
en die vissies wat pal in die lou water hou
van die vlak plasse; die snygras ’t geklou	with the sharp grass clawing at this knees
aan sy knieë, en die bont klosse afgeskeur	and tearing at the fur tassels as he waded
waar hy deur die verbuigde skuins riete beur.	through the bent and broken bush
En stilstaan en luister, dan het hy alleen	And he stopped and listened, but only heard
die visarend se skreeu bo die water verneem	the fish eagle call across the water and the sound
en die styg van die Swart borrels aan sy voet;	of black bubbles rising at his feet;
maar toe hy kyk na sy vingers en die yl bloed	But as he checked his fingers and saw
wat die snyruigtes gelaat het, het die groot dier	thin blood seeping from the rough-grass cuts,
skielik, geluidloos, uit die warm wier	the great beast rose from the weeds and ooze,
en die slik opgestaan en wit gelag.	suddenly, silently, laughing white.
5. Die nag	V The Night
Dié nag het die vure hoog gebly	That night the fires were high and glowed
en gegloei deur die pale wat die Swart bosse skei	between the poles that parted the black bush
van die klein kring menslike lig en vlam,	from the circle of human light and flame,
en geeneen het geslaap voor die donker dam	and none dared sleep below the dark dam
wat dreig om óór hulle in te stort,	that now threatened to engulf them,
want Raka het skreeu-skreeu gekom tot kort	for Raka came screeching close up to the kraal,
teen die kraal, waar hul soms in die gloed	where they glimpsed him in the glow between
deur die skrewe kon sien, en iets bruin soos bloed	the gaps, and saw brown blood smeared across
oor sy bek en sy bors en sy breë maag,	his maw and chest and broad belly, and heard
en sy skreeu was woes van pyn en wraak.	his howling, wild with pain and vengeance.
Maar met die môre het hy stil weggesluip	But when first light came he slipped away
en hulle het een-een styf na die pale gekruip	and one by one they rigid crept up to the poles
om te kyk of dit skoon was, en gesien die geel gras	to check if all was clear, and saw the yellow grass
wat tot téén hul skans verflenter was,	was shredded right up to the wall and trampled,
vertrap en gepluk en rooi besmeer	torn and smudged red at the roots…
aan die stingels…
en eers toe die middagwolke weer	and only when the midday clouds
soos sneeuberge half-pad hoog teen die lug	hung high like snowy mountains in the sky –
gestaan het – die uur van die verste vlug	the hour when man’s fear of evil night has flown
van die mens se vrees vir die bose nag –	furthest from his mind – thirty men set out
het dertig man uitgegaan soos vir die jag,	as if to hunt, bearing assegais and shields
met skilde en asgaaie en warm kole in ’n kruik	and hot coals in an urn, to scare their enemy
om die vyand te verskrik met die rook en die ruik	with the smoke and stench of great grass fires;
van die groot grasbrande; en digby mekaar	and keeping close together searched
langs die wal van die breë water af het die skaar	the banks of the wide water for signs of Koki.
na Koki gesoek. Teen die skemering laat	And late, as daylight waned, when coming night
as die vrees vir die nag weer luid slaat	strikes fear once more into the hearts of men,
aan die hart van ’n man in die groot bos,
’t hulle hom gekry	they found him
in die verskeurde papkuil en die poel waar hy	in the crushed and twisted watery glade
half in die modder getrap, op die skag	half stomped into the mud and pinned
van sy stukkende spies gele ‘t, en die krag en die woede van die Swart dier kon hulle sien	upon his broken spear, and the power
aan die liggaam en die spore en die pap riet	and rage of the black beast could be seen
en die skild wat geskeur was en diep ingetrap	in the trampled reeds and on his body
in die koue klei…maar bloed het ook getap	and his shield, that lay torn and trodden deep
en bruin gestol op waterplant en blaar	into the cold clay…and blood too had flowed,
langs die sleepsel waar die Swarte swaar	drying dark on leaves and lilies beside the track
deur die moeras gebreek het na die digte woud;	where the Black One had broken
toe het hulle haastig vir Koki wat koud	from the marsh into the denser wood;
en styf was soos ’n bok, op die skouers gelig	then hastily they lifted Koki, who was cold
en die kraal gesoek: in die laat lig	and stiff as an antelope, onto their shoulders
het die vroue die stoet van die hek af gewaar,	and bore him to the kraal: where in the late light
en hard gehuil en met dom misbaar	the women saw them coming from the gate
na die hutte gehardloop toe die manne hul vrag	and wept loudly or ran with muted gestures to their huts when the men brought in their burden
inbring en aflaai;	and set it down;
net een het deur die nag	only one soul sat with Koki through the night,
toe die dodefees luid by die bierpotte was,	while the wake rolled loud around the jugs of beer,
langs die stil Koki gesit en met pluksels gras	cleaning his corpse with tufts of grass
sy liggaam gereinig waar hy gebreek was en bevuil	where it was broken and despoiled
deur Raka, die bose; en sy het nie gehuil –	by Raka, the evil one; and she did not cry –
die oudste van die vroue wat veel bewaar	the eldest of the women, who knew many tales
van die stam se herinnerings en van sy swaar,	of the tribe’s trials and tribulations, and fed
en met hul liedere die kinders en die jong seuns voed	its songs back the children and young men
soos aan ’n naelstring van sagte, kloppende bloed	in the evening glow, like a birth cord gently
in die skemeraande – sy ’t stil gesing	bearing throbbing blood – she sat singing
voor haar uit van die heilige, glansende kring	of the sacred circle of birth and death
van geboorte en dood en geboorte en dood;	birth and death; and the waiting women
van die vroue se wag en hul pyn; en die groot	and their pain; and the boundless glory
skoonheid van die dapper man in die stryd.	of the brave man and his struggle.
En toe ’t sy gesing van die ver tyd	And then she sang of times long gone
toe Koki se vader ’n sterk man was,	when Koki’s father was a strong man,
en hy self, ’n kind, met die klein kwas	and he himself a child, with tiny tassels
aan elke knie, die bendes gelei ‘t	at each knee, who led gangs of boys
van die seuns deur die riete en deur die nabye	among the reeds and across the nearby plains;
grasruie plate; en toe ’t sy genoem	and then she sang the praises of his shoulders
die skoonheid van sy skouers, en sy snelheid geroem	and his speed in hunt and battle, and his height,
in die jag en die stryd, en sy lengte, sy rug,
sy pragtige bene, sy bors en die vlug	his back, his strong legs and chest, and the flight
van sy blink asgaaie…	of his shimmering assegai…
en luider het haar lied	and then her song rose loudly
geroep van die jong ryp vroue se verdriet	to lament the sorrow of all the ripe young women
en die kinders wat hy nooit, nooit meer sal hê;	and the children he would never have.
en toe ’t sy die Swart dier genoem wat lê	And then she named the black beast
in die nag en die plasse, en Koki se moed,	that lay the dark pools, and Koki’s courage,
en die speel van sy wapens en die trots voet	and the dance of his weapons and proud feet
wat nooit stil by die pale van die hek kon bly:	that never stopped at the gateposts:
hoe hy úitgedans het om in die Swart woud te stry	how he danced out into the black bush
teen iets wat beestelik en magtiger is,	to fight a force more bestial and strong,
en hoe hy sy bruilof in die koue duisternis	and how they were wed in the cold darkness
van die groot moerasse gevier het.	of the great marshes.
En nou	And then her song
het sy die lied stil en laag gehou:	turned light and low to speak of human loss;
van die verlore menslikheid; van die klein kraal	of the small kraal that lay amid the black trees,
wat in die Swart bome lê en snags straal	with its fires shining bright at night;
met sy vure; en sy ’t gekla: wie hom nou sal red	and she pleaded: “Who will save us now
teen die groot dier wat wag, wie sal belet	from the great beast waiting? Who will bar
dat hy inkom en heers?	his entry and dominion?”
En stiller en sagter:	And more soft and silent still
dat die skoonste gesterf het, dat die edelste wagter	she sang that the greatest had perished, that the noblest
koud lê langs sy vuur, en sy stam lê oop	warrior lay cold beside the fire, that his tribe lay open
soos ’n óu kraal in die gras waar die jakkalsies loop	like an old kraal amid the grass, where jackals slipped
deur die riete bedags.	among the poles at will.
By die bruin potte bier	And at the brown beer jugs
het hulle anders en luid die dodefees gevier,	the wake was different and loud this time –
die manne wat saam met Koki die jag	for Raka was silent beyond the poles, and those
en die stryd geken het, die geheim en die krag	who listened heard only the cry of crickets shrill
van die heilige kraal – want Raka was stil	in the still grass – and one by one the men
buite die pale, en dié wat gaan luister ’t het alleen skril	who had hunted and fought with Koki,
onverstoord in die gras die krieke hoor skree –	who knew the sacred strength and secrets of the kraal,
maar die manne het een-een in die gloed getree	stepped from the dark circle into the fire’s glow,
uit die duister kring, en saam met die klop	and to the beat of the hollow drum
van die hol tamboer ’n dans getrap	did the dance of death and black terror
van die dood, die dood, en die Swart skrik	that can crush a strong man,
wat ’n sterk man klem, ’n dans strak	a tight dance with taut limbs and blind stares:
van gespanne spier en blinde staar:	a shudder that tore with wild cramps through
’n bewing wat met rukke roer	the steel thread of the bent back, that arced
deur die staal draad van die krom rug	with frenzied spasms like a stiff bow,
in ’n kramp van waansin oorgepluk	a shiver through the ankles,
na ágter soos ’n taai boog,	a near motionless dance
’n trilling van die enkels laag,	that raged within their bodies
’n dans van byna roerloosheid	like an all-consuming blaze
wat bínne in die harde lyf	that would never find its way out.
verterend soos ’n vlam staan
en nooit na buite uitslaan.
En by dié dans was daar geen lied,	For this dance there was no song,
en nie die óu en helder verdriet	and none of the bright, familiar sorrow
om die sterwe en om die skone held:	for the loss and memory of a glorious hero;
net die klop van die trom en die stil geweld	just a drumbeat and the mute violence
van die glansende voete in die vure se gloed.	of the glistening feet in the fire’s glow.
Maar toe ‘t ’n ander koors deur die wilde bloed	But then another fever spread through the wild blood
van die manne gevaar, en een het geskreeu	of the men, and one screamed of Koki’s strength,
van Koki se krag, van die Vaal Leeu;
en die wilde drom het saam gespring
oor die vure ín in die eng kring	through the flames in the close circle
van die heilige dans en woester beweeg	of the holy dance, and with frenzied arms
en die woorde herhaal, skril en leeg,	echoed the words, shrill and hollow,
van Koki se ratsheid, sy groot krag;	of Koki’s speed and boundless strength;
en toe ’t die dronk woord uitgelag	but then a drunken song rose high
hoog bo die fees en hul wilde spel:	above their wild and festive game:
‘Maar Raka was sterker, sy voet so snel	“But Raka was stronger still, and fleet of foot
soos ’n voel, soos die wild deur die vlakte loop.	as a bird or buck crossing the plain.
Die swakste moes buig.’ En oor die Swart knoop	The weaker had to bend.” And then
van die dansers het die nuwe gesang	above the black knot of dancers rose
van die krag en die groot dier luid gehang	a new song that loudly praised the strength
in ’n dronk en blinde vergetenheid…	of the great beast in blind and drunk oblivion…
maar toe was Raka met sy apespring	then suddenly Raka with an ape-like leap
skielik groot in die lae vure se kring:	bounded into the low-fired circle:
die hek se rieme was slap gebind	for the gate straps were too loosely tied,
waar die Swarte reeds in die vrou en kind	and the Black One had already found his way
en die woord van die manne se liedere was-;	into the hearts of the women and children
en sy pyn en woede was ’n smal pas	and the words of the songs sung by the men;
deur sy vrees vir die vuur, deur die paal, deur die hek	and his pain and rage had quelled his fear of fire
met sy taai rieme na die helder plek	and made it but a small step to push aside
waar dié wat hy haat, was; en die dans ’t nog getril	the tight-strapped gate and pass among the poles
in die voete, en die Swart lied is saamgegil	to reach the bright place and those he hated most,
met die eerste krete, toe ’t die bloed geloop	whose dance still shuddered in their feet,
deur die dampende as uit die warm hoop	and whose black song mingled with the first cries
waar die sterkstes gele het;	as warm blood hissed into the hot ash from the heap where the strongest lay;
maar die vroue het gevlug	and the women fled
met lang geskreeu in die hutte terug	with long screams back to their huts
en die agterste hoeke, en heelnag die wraak	in the furthest corners, and spent the night
van Raka en Raka se donker waak	listening to Raka’s revenge and dreadful wake
in die kraal verneem; sy snork, sy draf,	as he crossed the kraal, running and sniffing,
en die skreeu van ’n vrou se pyn skielik, die blaf	and they heard women crying out in pain,
van ’n vasgekeerde hond, kort en benoud…	and the short, sharp barking of the tethered dogs…
en daar waar Koki se liggaam koud	and when Raka found where Koki lay,
en stil in die gras was, die harder gebrul	cold and still among the grass,
van die nuwe woede, wat die hutte vul,	new rage fuelled his howling
en die breek en die skeur.	with the sound of breaking bone and tearing flesh.
In die môre vroeg	And when morning came
het hy naby die hek gele, slu, en moeg	they found him lying at the gate, sly and tired
maar waaksaam; en opgestaan later	but watchful; and when the day was warm he rose
toe dit warm word, en uit die potte die water	to drink from the water pots before returning
gedrink en weer by die hek gaan wag;	to guard the gate; and after that fearful night
en ná die dag se hitte en die lang nag	and long hot day, hunger and thirst,
en die skrik, het honger en dors, dié twee,	the two slave drivers, drove the people out
die slawedrywers, hulle maar gedwee	in search of food and water; and Raka
en sku om water en om kos laat gaan;	let them go and then went off to hunt nearby;
en Raka, die skelm dier, het opgestaan
en hulle laat loop, en self náby gaan jag;	but no one dared to slam the narrow gate
maar niemand het gewaag om met een slag
die smal hek ooit weer teen hom te sluit. http://en.wikipedia.org/wiki/N._P._van_Wyk_Louw	and shut him out again. http://richarddenooy.bookslive.co.za/blog/2010/04/24/how-raka-became-a-sangoma/